Tàu sân bay nằm cảng nhiều hơn ra biển của Thái Lan

HTMS Chakri Naruebet đại diện cho tham vọng hải quân của Thái Lan, nhưng loạt vấn đề khiến nó thường xuyên nằm cảng và chủ yếu làm điểm du lịch.

Phòng Quan hệ Công chúng thuộc Văn phòng Thủ tướng Thái Lan hôm 17/11 thông báo hải quân nước này đã nâng mức độ an ninh, chuyển tàu sân bay HTMS Chakri Naruebet vào trạng thái 'sẵn sàng tác chiến' vì căng thẳng gia tăng dọc biên giới với Campuchia. Hoạt động tham quan tàu cũng bị đình chỉ nhằm đảm bảo an toàn và bảo vệ thông tin chiến lược.

Chưa rõ liệu HTMS Chakri Naruebet có được triển khai làm nhiệm vụ hay không. Dù vậy, đây vẫn được coi là động thái hiếm gặp, do tàu sân bay Thái Lan thường xuyên nằm cảng để làm điểm du lịch, gần như chưa từng được huy động cho hoạt động tác chiến kể từ khi biên chế.

Vào cuối thập niên 1980, hải quân Thái Lan tìm kiếm biểu tượng thể hiện sức mạnh hàng hải ở Đông Nam Á và quyết định sở hữu tàu sân bay. Thái Lan ban đầu định mua tàu sân bay trực thăng có lượng giãn nước 7.800 tấn do Đức chế tạo, song hủy hợp đồng vì chi phí leo thang và vấn đề thiết kế.

Tàu sân bay Chakri Naruebet tại căn cứ hải quân Changi, Singapore, tháng 5/2017. Ảnh: Wikimedia

Tháng 3/1992, Thái Lan ký hợp đồng với công ty Bazan của Tây Ban Nha để đóng tàu sân bay với chi phí khoảng 285 triệu USD. Nó được thiết kế trên cơ sở tàu sân bay hạng nhẹ Principe de Asturias, vốn được phát triển từ khái niệm tàu kiểm soát đường biển của hải quân Mỹ từ những năm 1970.

Tên của chiến hạm nghĩa là "Quốc chủ của triều Chakri", tượng trưng cho di sản trường tồn của triều đại đang trị vì Thái Lan. HTMS Chakri Naruebet được hạ thủy tháng 1/1996 và bàn giao tháng 3/1997, đưa Thái Lan trở thành quốc gia duy nhất tại Đông Nam Á vận hành tàu sân bay.

HTMS Chakri Naruebet có chiều dài 182 m và lượng giãn nước hơn 11.400 tấn, là tàu sân bay nhỏ nhất còn hoạt động trên thế giới hiện nay.

Để so sánh, lượng giãn nước của HTMS Chakri Naruebet chỉ tương đương tàu khu trục hạng nặng lớp Type-055 Trung Quốc và kém chiến hạm tàng hình lớp Zumwalt của Mỹ. Các loại tàu đổ bộ tấn công và tàu sân bay trực thăng trên thế giới thường có lượng giãn nước 18.000-40.000 tấn, trong khi con số này của tàu sân bay hoàn chỉnh là từ hàng chục nghìn đến hơn 100.000 tấn.

Chakri Naruebet có tốc độ tối đa khoảng 48 km/h, tầm hoạt động hơn 18.500 km ở vận tốc hành trình 22 km/h., chở theo 675 thủy thủ và phi công. Tàu được trang bị hai súng máy 12,7 mm, 4 pháo Rh-202 cỡ nòng 20 mm và 3 bệ tên lửa phòng không tầm ngắn Mistral.

Tàu được lắp cầu nhảy nghiêng 12 độ, cho phép vận hành máy bay cánh bằng với khả năng cất cánh trên đường băng ngắn và hạ cánh thẳng đứng (STOVL). Nó được trang bị 6 cường kích AV-8S Matador và 4-6 trực thăng S-70B Seahawk. Khoang trong thân tàu có thể chứa tối đa 10 máy bay.

AV-8S Matador là phiên bản xuất khẩu thế hệ đầu tiên của cường kích Harrier do Anh phát triển. Hải quân Thái Lan mua tổng cộng 9 chiếc Matador đã qua sử dụng của Tây Ban Nha, gồm 7 phi cơ AV-8S và hai chiếc TAV-8S làm nhiệm vụ huấn luyện, tất cả đều được đại tu trước khi bàn giao.

Con tàu được ca ngợi là niềm tự hào của Thái Lan, thể hiện sự tăng cường đáng kể trong sức mạnh hải quân chiến lược nước này. Nhiệm vụ của HTMS Chakri Naruebet dự kiến gồm yểm trợ các chiến dịch đổ bộ đường biển, tuần tra, triển khai sức mạnh dọc bờ biển và vùng đặc quyền kinh tế Thái Lan, tìm kiếm cứu nạn, khắc phục thảm họa và hỗ trợ nhân đạo.

Tàu sân bay Chakri Naruebet (trên) và tàu sân bay USS Kitty Hawk của Mỹ di chuyển trên biển tháng 4/2001. Ảnh: US Navy

Tuy nhiên, khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997 đã khiến hải quân Thái Lan không có ngân sách cho hoạt động của tàu. HTMS Chakri Naruebet chỉ ra biển khoảng một ngày mỗi tháng, chủ yếu để huấn luyện, còn lại là nằm cảng Sattahip và trở thành điểm du lịch cho người dân tham quan.

Hải quân Thái Lan cũng đối mặt nhiều thách thức trong vận hành HTMS Chakri Naruebet, nổi bật là thiếu phụ tùng của cường kích Matador và vấn đề đào tạo phi công.

Đến năm 1999, chỉ còn một chiếc Matador còn khả năng hoạt động, buộc hải quân Thái Lan tìm mua các máy bay Harrier đời đầu để lấy phụ tùng. Nước này hồi năm 2003 tìm cách đặt hàng nhiều máy bay Sea Harrier FA2 đã qua sử dụng của hải quân Anh, nhưng không đạt được thỏa thuận.

Thái Lan năm 2006 giải thể phi đoàn phối thuộc của HTMS Chakri Naruebet và loại biên toàn bộ máy bay Matador, khiến nước này không còn phi cơ STOVL để vận hành trên tàu sân bay.

HTMS Chakri Naruebet hiện được Thái Lan định danh là "tàu sân bay trực thăng tuần tra xa bờ", chuyên triển khai trực thăng săn ngầm SH-60 Seahawk, trực thăng vận tải WS-61 Sea King và CH-47 Chinook.

Chakri Naruebet vẫn được biên chế trong hải quân Thái Lan, phục vụ các nghi lễ và tham gia hoạt động cứu hộ cứu nạn, đặc biệt là nỗ lực khắc phục hậu quả sau trận động đất và sóng thần tháng 12/2004.

Khách tham quan trên tàu sân bay Chakri Naruebet tại căn cứ Sattahip tháng 3/2015. Ảnh: Wikimedia

HTMS Chakri Naruebet từ lâu đã bị coi là khoản đầu tư không hợp lý của quân đội Thái Lan, gây tốn kém chi phí nhưng không khai thác hết tiềm năng.

Để giải quyết điều này, hải quân Thái Lan đã khởi động dự án cải tạo lớn cho HTMS Chakri Naruebet, ký hợp đồng với tập đoàn Thales của Pháp để nâng cấp Hệ thống Quản lý Nền tảng Tích hợp (IPMS). Lần cuối IPMS trên tàu được nâng cấp là khoảng một thập kỷ trước.

Dự án mới sẽ thay thế toàn bộ kiến trúc điều khiển, cho phép quản lý đồng bộ các hệ thống động cơ, điện năng, giám sát và kiểm soát hư hại thông qua giao diện tích hợp. Thales cung cấp cả phần cứng và phần mềm, trong khi đối tác UCS đảm nhiệm triển khai và hỗ trợ tại Thái Lan.

Toàn bộ quá trình hiện đại hóa dự kiến kéo dài 15 tháng. Đây là lần đầu hải quân Thái Lan sử dụng giải pháp IPMS của Thales, dù hơn 80% tàu chiến nước này đang sử dụng radar và các loại cảm biến do tập đoàn Pháp cung cấp.

Nguyễn Tiến (Theo AFP, National Interest, Business Insider)