Hai xung đột thách thức khả năng hòa giải của ông Trump

Ông Trump hứa hẹn nhanh chóng chấm dứt hai cuộc xung đột ở Gaza và Ukraine sau khi nhậm chức, nhưng giờ nhận thấy việc này khó hơn ông tưởng.

Khi phát biểu trước các nhà tài trợ hàng đầu tại câu lạc bộ riêng ở bang Florida tuần trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump nói nỗ lực chấm dứt xung đột Nga - Ukraine ngày càng gây thất vọng và khiến ông trằn trọc, theo những nguồn tin có mặt hôm đó.

Ông cũng nói với những người tham dự rằng việc tìm ra giải pháp chấm dứt cuộc chiến giữa Israel và Hamas ở Gaza rất khó khăn vì "họ đã xung đột với nhau cả nghìn năm".

Khi vận động tranh cử để trở lại Nhà Trắng, ông Trump đã cam kết chấm dứt cả hai cuộc chiến bằng biện pháp ngoại giao, lập luận rằng hai xung đột lẽ ra không xảy ra nếu ông vẫn ở Nhà Trắng. Ông thậm chí nói sẽ chấm dứt xung đột Ukraine trong ngày đầu nhậm chức.

Tuy nhiên, mốc 100 ngày đầu tiên của chính quyền đã qua, cả hai xung đột vẫn chưa được giải quyết. Nỗ lực đàm phán chấm dứt chương trình hạt nhân của Iran cũng đình trệ, trong khi đòn thuế của ông Trump làm leo thang căng thẳng giữa Mỹ với các đồng minh.

"Nếu ông ấy không nhiều lần hứa hẹn về những điều như vậy trong chiến dịch, sẽ là bất công khi chỉ trích ông ấy vì không thực hiện được chúng. Nhưng ông ấy đã đưa ra cam kết như vậy", Kyle Haynes, giáo sư về chính sách đối ngoại của Mỹ tại Đại học Purdue, nói.

Tổng thống Trump tại Nhà Trắng ngày 12/5. Ảnh: AP

Người phát ngôn Nhà Trắng Anna Kelly nói Tổng thống Trump và đội ngũ của ông đã "tập trung cao độ vào việc mang lại hòa bình cho thế giới và ngăn chặn những nhân tố xấu gây hại cho người Mỹ cùng đồng minh của chúng ta".

Bà Kelly nhấn mạnh cách tiếp cận của chính quyền đã "thành công", chỉ ra Houthi đã nhất trí ngừng bắn, 47 người Mỹ bị giam ở nước ngoài đã về nước, các nước NATO đang tăng ngân sách quốc phòng và "chúng ta đang tiến gần đến hòa bình cho xung đột Nga - Ukraine hơn bao giờ hết".

Tuy nhiên, các nguồn tin của WSJ cho biết ông Trump đã phàn nàn riêng với các cố vấn rằng có vẻ ông Putin không muốn chấm dứt giao tranh và cả hai bên xung đột đều từ chối thỏa hiệp. Ông đã hỏi các cố vấn rằng họ có tin ông Putin đã thay đổi so với nhiệm kỳ đầu của ông hay không, đồng thời tỏ ra ngạc nhiên trước một số quyết định quân sự của người đồng cấp Nga trên chiến trường Ukraine.

Trước đó, ông Trump tin rằng Kiev sẽ khó thuyết phục hơn Nga, dẫn tới cuộc đấu khẩu đầy căng thẳng tại Phòng Bầu dục khi Tổng thống Volodymyr Zelensky thăm Nhà Trắng. Song các quan chức cấp cao trong chính quyền ông Trump gần đây thừa nhận Nga vẫn là trở ngại lớn nhất, vì họ từ chối đồng ý đề xuất ngừng bắn trong 30 ngày mà Kiev ủng hộ và muốn tìm kiếm thêm nhượng bộ từ Ukraine.

"Tôi không nói người Nga không quan tâm đến việc chấm dứt xung đột, nhưng chúng tôi nghĩ họ đang yêu cầu quá nhiều", Phó tổng thống Mỹ JD Vance nói tại sự kiện của Diễn đàn An ninh Munich tại Washington ngày 7/5.

Những kế hoạch ban đầu của ông Trump đối với cuộc xung đột cũng đã bị đảo lộn trong vòng vài tuần. Nga đã phàn nàn về đặc phái viên của ông Trump là Keith Kellogg, nói rằng con gái của ông Kellogg ủng hộ Ukraine.

Sau đó, ông Trump yêu cầu Kellogg chỉ đối thoại với bên Ukraine và chỉ định Steve Witkoff, người bạn lâu năm là đặc phái viên về Trung Đông, vào cuộc. Witkoff đã nhiều lần thúc giục Nga và Ukraine chấp nhận một số điều khoản họ không thích. Đặc phái viên này nói rằng ông chỉ muốn đưa cả hai bên ngồi vào đàm phán.

Các quan chức khác của Mỹ cũng cho rằng ông Trump có thể được coi như đã hoàn thành nhiệm vụ nếu khiến cả Nga và Ukraine tham gia đàm phán trực tiếp. Những gì xảy ra sau đó tùy thuộc vào hai bên, trong khi Mỹ sẽ tập trung cho các ưu tiên khác của chính quyền.

Câu trả lời cho vấn đề này sẽ đến vào ngày 15/5. Tổng thống Putin cuối tuần trước đề xuất Nga và Ukraine nối lại đàm phán trực tiếp tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày này mà không cần điều kiện tiên quyết. Ông khẳng định Moskva quyết tâm đàm phán nghiêm túc để loại bỏ căn nguyên của cuộc xung đột.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky sau đó cho biết Ukraine sẵn sàng đàm phán trực tiếp với Nga, nhưng nhấn mạnh cần bắt đầu bằng lệnh ngừng bắn 30 ngày. Ông Zelensky đề xuất hai lãnh đạo gặp trực tiếp, nói rằng sẽ đến Istanbul để chờ gặp ông Putin. Nga chưa công bố ai sẽ đến dự cuộc đàm phán.

Ông Trump đang trong chuyến công du vùng Vịnh và đã nêu ý tưởng ông đến Thổ Nhĩ Kỳ để tham gia thượng đỉnh Nga - Ukraine, nếu lãnh đạo hai nước gặp nhau ở Istanbul. Tuy nhiên, đến nay, chưa có gì đảm bảo ông Putin sẽ đáp ứng dự sự kiện.

Tổng thống Donald Trump ngồi giữa các quan chức nội các trong cuộc họp ở Nhà Trắng ngày 26/2. Ảnh: AFP

Về Gaza, chính quyền ông Trump đang thúc đẩy đàm phán giữa Israel và Hamas. Ông Witkoff từng hỗ trợ chính quyền tổng thống Joe Biden đạt thỏa thuận ngừng bắn trong xung đột Gaza hồi tháng 1, ngay trước thời điểm ông Trump nhậm chức.

Tuy nhiên, thỏa thuận đó đổ vỡ vào tháng 3 và xung đột đang tiếp diễn. Israel đã ngừng mọi hoạt động viện trợ cho người Palestine ở Dải Gaza, gây ra cuộc khủng hoảng nhân đạo ngày càng nghiêm trọng.

Tuần này, nội các Israel thông qua kế hoạch chiếm toàn bộ Gaza nếu Hamas tiếp tục giao tranh và không trao trả các con tin còn lại. Chính phủ Israel ấn định với Hamas thời hạn để thả toàn bộ con tin là khi chuyến thăm Trung Đông của ông Trump kết thúc vào tuần tới.

Một số quan chức chính quyền bày tỏ thất vọng trước các cuộc tấn công mới của Israel. Nhưng ông Trump vẫn tiếp tục nói về kế hoạch tái thiết khu vực, dường như bật đèn xanh cho Tel Aviv tiếp tục hoạt động quân sự cho đến khi Hamas bị khuất phục.

Trong khi đó, đặc phái viên Witkoff đã mở rộng mạng lưới cố vấn để chuẩn bị cho kế hoạch về Gaza hậu xung đột, gồm cuộc gặp với cựu thủ tướng Anh Tony Blair và luật sư Alan Dershowitz, theo nguồn tin am hiểu vấn đề.

"Việc họ có thành công hay không là điều chưa biết, nhưng họ đang cố gắng hết sức. Tôi cảm thấy chuyện này khó khăn hơn họ tưởng", Dershowitz, cựu giáo sư Harvard, nói.

Thùy Lâm (Theo WSJ, Washington Post)